İhsan Çetin’in 2005 yılında Ege Üniversitesi’nde yüksek lisans tezi olarak sunduğu ve Yaba Yayınları’nın 2007 yılında yayınladığı bu çalışmada Midyat ilçesinde bulunan etnik gruplar arasındaki sosyal, ekonomik ve kültürel ilişkiler incelenmiştir. Çetin 162 kişi ile yaptığı görüşmeler sonucunda görüşülen bireylerin demografik ve sosyal özelliklerini, Midyat’ta kentleşme ve kentlileşme süreçlerini ve etnik gruplar arası sosyal,ekonomik ve kültürel ilişki düzeylerini tablolaştırıp analiz etmiştir. Çetin’in temel argümanlarından biri “din faktörü nedeniyle evlilikte kısıtlı olan etnik gruplar arası sosyal ilişkiler[in], karşılıklı ziyaret ve ticari ilişkilerde ise oldukça yüksek”1 olduğudur. Örneğin görüşülen bireylerin %66’sı alış-verişlerinde veya ticari ilişkilerinde etnik gruplar arasında fark gözetmediklerini belirtmiştir.2 Çetin’in bir diğer temel argümanı ise “ilçede etnik gruplar arasında etnik milliyetçiliğin bulunmadığı, bulunsa bile çok düşük bir seviyede olduğudur.”3 Görüşülen bireylerin %87’si etnik kimliğinden memnun olduğunu ifade etse de etnik kimliğin değil dinin çok önemli olduğunu vurgulamıştır. Zira kişiler kendilerini başat kimlikleriyle sıraladığında “Müslümanım” kimliği ilk sırayı almıştır.4 Ayrıca görüşülen kişilerin %82.1’i Midyat’ta birçok etnik grubun bir arada bulunmasını “kültürel bir zenginlik” olarak tanımlamıştır.5 Çetin bu verilerden hareket ederek Midyat’ta yaşayan etnik grupların farklılıklarını, diğer etnik gruplarla birlikte koruyabilme ve yaşatabilme haklarına sahip oldukları sonucuna varmıştır. 

İhsan Çetin farklı etnik grupların kentsel tavırlarını ve birbirleriyle olan ilişkilerini Midyat’taki siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel dinamikler bağlamında incelemiştir. İşsizlik, zorunlu göç, yurtdışından yaşanan geri dönüşler, eğitim düzeyi ve okullaşma oranı çalışma boyunca ele alınan dinamiklerden bazılarıdır. Buna karşın Midyat’ın ulusal, bölgesel ve uluslararası kapitalist üretim ilişkilerine nasıl eklemlendiği ve bu ilişkilerin etnik gruplar içerisindeki ve arasındaki ilişkileri nasıl şekillendirdiği sorunsallaştırılmamıştır. Örneğin Çetin, Estel’de yaşayan Mhalmilerin tüketim kalıplarının son 20-25 yılda hızla değiştiğini ve “çağdaş yaşam biçimine ulaşmanın” Mhalmilerin de asli hedeflerinden biri haline geldiğini vurgulamakta, bunu da Estellilerin modern yaşama duydukları ilgi ile açıklamaktadır.6 Lâkin söz konusu ilgiyi tetikleyen sosyal ve ekonomik dinamiklere değinmemektedir. Dolayısıyla kentleşme ve kentlileşme süreci ile ilgili bu tartışma sosyal ve ekonomik dinamiklerden bağımsız bir kültürel analiz boyutunda kalmaktadır. Bu noktada vurgulamak gerekir ki Midyat’ın kapitalist üretim ilişkilerine ne şekilde eklemlendiğine ve bu durumun ilçedeki toplumsal yapıyı nasıl etkilediğine dair yapılacak bir analiz ilçedeki sınıf ve toplumsal cinsiyet rolleri temelli çatışma ve ittifaklara dair ipuçları sunabilir. Sınıf ve toplumsal cinsiyet rolleri temelli çatışma ve ittifakların çalışmanın kapsamına dahil edilmesi ise etnik gruplar arasındaki ilişkiye dair tahlilleri daha komplike kılacaktır. 

Çalışma için görüşülen 162 kişiden 16’sı Süryani bireylerdir. İhsan Çetin bu bireylerin Midyat ilçesindeki sosyal, kültürel ve ticari faaliyetleri, yerel yönetim ve sivil toplum örgütlerine katımları, farklı mekansal düzlemlerde kendilerini nasıl tanımladıkları ve diğer toplumlar tarafından nasıl görüldükleri hakkında zengin bilgiler sunmakta. Mamafih, yazar görüştüğü Süryaniler ve diğer etnik gruplara mensup bireylerden elde ettiği istatistiki verilere dayanarak Midyat’taki sosyal yapı ve etnik gruplar hakkında bir takım genellemeler yapmıştır. Örneğin, ilçedeki etnik yapıyı tartışırken Süryanilerin Midyat nüfusunun %10’nunu oluşturduğunu vurgulamıştır.7 Buna karşın çalışmanın başka bölümlerinde Midyat kent nüfusu 2000 yılı itibarıyla 56,669,8 Süryani nüfusu ise Midyat merkez ve çevre köylerde yaşayanlarla birlikte yaklaşık 1,040 olarak verilmiştir 9. Bu durumda köylerde yaşayanlar dahil edildiğinde dahi Süryanilerin Midyat kent nüfusundaki oranı yaklaşık %1,8’dir. 

Çalışma hakkında yapılabilecek bir diğer eleştiri tabloları takip etmenin zorluğudur. Kitabın bazı bölümlerinde tablolar yanlış adlandırılırken (örneğin bkz. tablo 12, 13, 24, 25, 51, 52 ve 56) bazı bölümlerde ise yazarın verdiği tablo numaralarında yanlışlıklar vardır (örneğin bkz. sayfa 163 ve 165). Bunların yanı sıra etnik grupların din ve mezhep dağılımını gösteren tablo tartışılan konu başlıkları ile ilgisi yokken iki defa (154. ve 165. sayfalarda) verilmiştir. 

Midyat’ta Etnik Gruplar ilçede yaşayan etnik gruplar arasındaki sosyal, kültürel ve ekonomik ilişkileri 162 kişi ile gerçekleştirilen zengin bir alan çalışması ışığında incelemekte ve kentsel alandaki bir arada yaşam kültürüne vurgu yapmaktadır. Etnisiteyi temel analiz birimi olarak alan bu tür çalışmalar sınıf ve toplumsal cinsiyet rolleri temelli eşitsizlikleri, çatışmaları ve ittifakları ve bu aidiyetler arasındaki komplike ilişkiyi sorunsallaştırdığı takdirde toplumsal yapının dinamizmini daha belirgin bir şekilde ortaya koyabilecektir. 

1 Sayfa 176
2 Sayfa 157
3 Sayfa 173 
4 Sayfa 145-6 
5 Sayfa 151
6 Sayfa 71-73 
7 Sayfa 170
8 Sayfa 104 
9 Sayfa 96 

Makale Yazarı: Can NACAR 

Güncelleme Tarihi : 12 Ağustos 2007 

İhsan ÇETİN: 1978 yılında Mardin’de doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Midyat’ta tamamladı. Lisans eğitimini, Çukurova Üniversitesi, Felsefe Grubu Öğretmenliği bölümünde yaptı. 2005 yılında Ege Üniversitesi, Sosyoloji Anabilim Dalına sunduğu “Kent Kültürü Zenginliğinde Etnik Farklılıklar: Midyat Örneği” adlı tezle Yüksek Lisans derecesini aldı. Halen aynı üniversite ve anabilimde Doktora eğitimine devam etmektedir. Çeşitli bilimsel organizasyonlarda ve dergilerde Midyat’ın sosyal yapısı ve Mhalmiler hakkında yayınlanmış makaleleri bulunmaktadır. 

*İhsan Çetin, Midyat'ta Etnik Gruplar :Kürtler, Mhalmiler (Araplar), Süryaniler, Yezidiler, Becirmaniler (Seyyidler), Mart 2007, Yaba Yayınları, 184 sayfa.