Türk Tarih Vakfı'nın 2002 yılında yayımladığı Tur Abdin kitabı, Sayın Elif Keser'in, Kent Gıda katkısıyla, ODTÜ Mimarlık Tarihi Anabilim dalında yüksek lisans çalışması olarak yapılmış ve 1999-2000 Mustafa Parlar Vakfı yılın tezi ödülünü almıştır..Bu çalışma, Süryani Ortodoksların Tur Abdin bölgesindeki dini mimarisini anlamak adına, bu mimarinin yapı tipleri olan, Mardin ve Midyat merkezleri ile Midyat - Anıtlı hattı üzerindeki kilise ve manastırlarını inceleyen bir tezdir.

Yapıların tarihçeleri azizlerin, papazların kayıtları ve Süryani toplumunun anlattıklarıyla oluşturulmaya çalışılmıştır. Mimari analizin de sonuçları değerlendirilerek yapıların genel özellikleri ve kökleri ortaya konulmuştur. Bu değerlendirmeler plan tipleri, örtü sistemleri, pencereler, kapılar, ikonalar mimari bezemeler, revaklar, çan kuleleri gibi başlıklar altında yapılıp çeşitli yapılarla örneklendirilerek genel bir çerçeve çizilmeye gayret gösterilmiştir. İncelemenin sonunda, Süryani Ortodoks dini mimarisinin, Bizans İmparatorluğu'nun merkezi İstanbul'un kilise mimarisi ve bir doğu eyaleti olan, Sasani döneminin etkilediği Ermeni Mimarisi ile karşılaştırılma yöntemiyle IV. yüzyıldan bu yana Tur Abdin Bölgesi'ndeki yapı özgünlüğü savunulmaktadır.

Farklı kültürlerle yoğrulan mimari yapısal gelişim özgünlüğün ana nedenidir. Bu anlamda inceleme yapılan bölgenin tarihini kaynakça desteğiyle , topluluğun tarihiyle ilişkilendirerek analiz yapma yoluna gidilmiştir. .Tarihsel süreçte, Süryani kültürünün yaşatılmaya çalışıldığı kaleler görevini görmüş olan manastırlardan en aktif olanları Deyr-ul Zafaran ve Mor Gabriel manastırların tarihine, özelliklerine ve yaşantı biçimine detaylı yer veren çalışmada ayrıca Mor (Aziz) Yakup Manastırı, Mor Abraham Manastırı; Midyat Anıtlı (Hah)'taki Meryem Ana Kilisesi, Mor Sobo Kilisesi, Mor Samuel Kilisesi; Midyat - Anıtlı arasındaki Mor İzozoel, Mor Kuryakos Kilisesi; Midyat'ta Mort (Azize) Şimuni Kilisesi, Mor Barsavma Kilisesi, bölgenin en yeni yapısı olan 1950'li yıllara tarihlenen Mor Şarbel Kilisesi; Mardin Merkezi'ndeki Kırklar Kilisesi de resimlerle destekli olarak tanıtılmıştır. Bölgedeki diğer tüm kilise ve manastırların isim ve yer listesi son bölümünde sunulmuştur.

Süryaniler, Güneydoğu Anadolu mozayiğinin ışıldayan bir parçası olmakla birlikte zaman içinde çeşitli nedenlerle göçler sonucunda, Tur Abdin'deki eşsiz yapı miraslarını arkalarında bırakmıştır. Bu kültürün yaşaması ürettiği yapıların yaşamasına bağlıdır. Hoş görünün temsilcisi ve yaygınlaştırıcısı olan Süryaniler'in varlıklarını anavatanda sürdürmeleri ve dini olarak önemsedikleri kiliselerinin eski durumlarına kavuşturulmasının binlerce yıllık geleneğin sürdürülmesine katkıda bulunacağı anlamına geleceğini vurgulayan yazarın görüş ve arzularına katılıyor, kendisine böylesine bir eseri oluşturduğu için teşekkür ediyoruz…